Wiele kobiet zadaje sobie pytanie: jak radzić sobie z obrzękami w ciąży? Czym są obrzęki i dlaczego występują u kobiet w ciąży? 

Obrzęk limfatyczny jest patologicznym stanem związanym z nadmiernym gromadzeniem się chłonki. W czasie ciąży występuje u 60-80% kobiet, najczęściej w trzecim trymestrze i nie jest związany z niekorzystnym przebiegiem ciąży. Jest to zjawisko fizjologiczne wynikające ze zwiększonej objętości krążącej krwi. Dodatkowo przez powiększoną macicę dochodzi do ucisku na duże naczynia żylne zlokalizowane w miednicy, a co za tym idzie, utrudniony jest odpływ krwi i limfy z kończyn dolnych. Należy też zaznaczyć, że w czasie ciąży dochodzi do zwiększonego zatrzymywania wody w organizmie, związanego ze zmianami hormonalnymi oraz zaburzeniami gospodarki wodno–elektrolitowej.

Gdzie i kiedy występują obrzęki ciała?

Obrzęki obserwuje się zazwyczaj w dystalnych częściach ciała, czyli na dłoniach, stopach, stawach skokowych i łydkach. Nasilenie obrzęków występuje w godzinach wieczornych, po całodziennym wysiłku, po długotrwałym okresie stania lub siedzenia, pod wpływem wysokiej temperatury zewnętrznej. Pogorszenie stanu występuje również w przypadku braku aktywności fizycznej, gdyż nieaktywna pompa mięśniowa, zaburza odpływ krwi i chłonki z kończyn dolnych w kierunku dosercowym. W przypadku fizjologicznych obrzęków zauważa się odczucie ulgi po wypoczynku nocnym, bądź po odpoczynku z uniesionymi nogami powyżej poziomu serca. Jeśli nie dochodzi do zmniejszenia obrzęku pomimo odpoczynku, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. 

Co robić gdy obrzęki w ciąży dają się we znaki?

Ciężarna borykająca się z obrzękami, powinna codziennie porównywać obwody obu kończyn na przykład za pomocą centymetra krawieckiego. Pozwoli do kontrolować ewentualne pojawienie się jednostronnego zapalenia żył, gdzie jedna kończyna jest mocniej obrzęknięta, pojawia się zaczerwienienie i ocieplenie tkanek. Kończyny dolne należy również kontrolować w okresie połogu, gdyż na tym etapie podwyższone jest ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

– tłumaczy Aleksandra Rostek, fizjoterapeutka uroginekologiczna

Podstawowe zalecania dla kobiet w ciąży, które borykają się z obrzękami

Łącząc kompleksową terapię przeciwobrzękową oraz zmianę nawyków i stylu życia jesteśmy w stanie zmniejszyć nieprzyjemne odczucia obrzęków, a także zapobiegać ich powiększaniu. Sposoby na obrzęki:

  • Stosowanie właściwej diety, odpowiedniego nawodnienia organizmu.
  • Utrzymanie prawidłowej masy ciała podczas ciąży.
  • Unikanie długotrwałej pozycji siedzącej lub stojącej, zmiana pozycji powinna następować co najmniej co 2 godziny, a najlepiej częściej.
  • Dotyczy to również pozycji podczas spania – najbardziej zalecaną pozycją do spania w przypadku występowania obrzęków jest pozycja na lewym boku, ze względu na minimalizowanie ucisku na żyłę główną dolną, jednak tą pozycję również należy zmieniać.
  • Unikanie zakładania nogi na nogę oraz krzyżowania nóg w stawach skokowych.
  • Utrzymanie aktywności fizycznej – jeśli nie ma przeciwwskazań medycznych, ciężarna powinna wykonywać proste ćwiczenia aktywujące całe ciało przez cały okres ciąży.
  • Należy pobudzać kilkanaście razy dziennie układ żylno-limfatyczny poprzez energiczne ruchy dystalnych części ciała. Mogą być to zgięcia/wyprosty stopami, dłońmi, krążenia, ruch wkręcania żarówek czy zaciskanie palców. Jeśli obrzęki obejmują również łydki czy przedramiona, należy wdrożyć ruch w stawach kolanowych i łokciowych;
  • Należy unikać ciasnych butów czy noszenia szpilek. Buty powinny być wygodne i luźne.
  • Dotyczy to również ubrań – od początku ciąży należy unikać ciasnych ubrań, uciskających biodra, a także skarpetek ze ściągaczem oraz podkolanówek.
  • Należy unikać ogrzewania ciała, ciepłych kąpieli, opalania, saunowania, przebywania długotrwałego na słońcu.
  • Można korzystać z manualnego drenażu limfatycznego, wykonywanego przez wykwalifikowanego masażystę lub fizjoterapeutę. Masaż ten ma na celu manualne odprowadzenie chłonki, a także pobudzenie większych naczyń limfatycznych do pracy.
  • Korzystne jest również noszenie pończoch uciskowych- powinny być one dobrane w specjalistycznym sklepie medycznym, najlepiej rano, kiedy obwody kończyn są najmniejsze. Zastosowanie kompresoterapii najkorzystniejsze jest w III trymestrze, oraz w czasie połogu i powinno być poprzedzone konsultacją lekarską.
  • Formą bezpieczną w czasie ciąży jest stosowanie kinesiotapingu – polega na przyklejaniu cienkich plastrów, mających na celu wspomaganie pracy układu limfatycznego, odciążenie skóry, powięzi i mięśni. Plastry te przykleja się na kilka dni.
  • Gwarancją dobrej pracy pompy żylno-limfatycznej jest prawidłowa praca przepony oddechowej, dlatego w warunkach domowych należy wykonywać ćwiczenia oddechowe.

Należy pamiętać, że każdorazowe wystąpienie obrzęku limfatycznego w okresie ciąży lub połogu powinno być skonsultowane z lekarzem, a w przypadku braku przeciwwskazań poprowadzone terapeutycznie przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę.

Autor: mgr Aleksandra Rostek, REHA Urogina